Zeg niet te gauw

Foto: Isabel Depestel.
Vrouw, dochter, zus, ex, partner, moeder, werknemer, ondernemer. (Van) Zichzelf.

Het recht op pijn

Afgelopen weekend ging ik met enkele vriendinnen op weekend naar de Ardennen. Het was niet zomaar een weekendje weg, integendeel, we vierden twintig jaar vriendschap en de hoop allemaal veertig verjaardagskaarsjes te mogen uitblazen in 2024. 

Als kleinste van de bende, met mijn één meter en zevenenvijftig centimeter geen verrassing, zat ik gezellig tussen de koffers op de achterbank de gesprekken vooraan te beluisteren. Beide vriendinnen, zowel de chauffeur als de passagier, sukkelen al geruime tijd met hun gezondheid. Met ingehouden adem hoorde ik het relaas van een epidurale infiltratie die nogal pijnlijk verliep en mijn vriendin die zich weer maar eens te flink gedroeg. Ze durfde niet toe te geven aan de arts dat ze verging van de pijn. Gezien ze als moeder van drie kinderen ook nog voltijds kon werken in haar zelfstandige zaak en op weekend kon gaan met vriendinnen, viel het allemaal wel mee suste ze zichzelf. De slapeloze nachten en de stapels pijnstillers die ze slikte, waren een stille getuige van een werkelijkheid waarin het helemaal niet meeviel om overeind te blijven. 

Na een opsomming van de onderhoudsmedicatie waarbij mijn vriendinnen hun ervaringen met de geneesmiddelen Lyrica en Tradonal vergeleken, werd al lachend opgemerkt dat ze nooit eerlijk toegeven hoeveel pijn ze werkelijk ervaren. Verbaasd hoorde ik ze pochen hoe hoog hun pijngrens was. "Ik geef mezelf maximaal een vijf op tien". "Ik een vier!" Het werd stil. Het besef hoeveel ze zichzelf tekort doen. Daarna de gedurfde uitspraak: "bij de volgende infiltratie zal ik mezelf een acht op tien gunnen als de dokter vraagt hoeveel pijn ik heb op een schaal van nul tot tien." In plaats van in stilte pijn te lijden, besloten mijn vriendinnen dat vrouwen ook recht op pijn hebben. Hebben de meeste meisjes niet geleerd flink te zijn? Op hun veertigste werd het tijd om de signalen van hun lichamen serieus te nemen. 

Fake it till you make it?

Het klinkt banaal. Natuurlijk hebben vrouwen recht op pijn. Alsof iemand het hen verbiedt? Meestal niet in "their face". Zelf heb ik een dochter van dertien jaar. Talloze discussies heb ik al mogen voeren met turn- en zwemleraars dat haar pijn echt is tijdens haar maandstonden en ze soms niet kan deelnemen. Geloof me, ze wil niets liever dan deelnemen. We krijgen te horen dat ze faket, de symptomen overdrijft, andere meisjes niet klagen, ze de lessen zal moeten inhalen, ... Het gevolg kun je raden. Nog zelden schrijven we een briefje, ze verbijt de pijn en is een flinke leerlinge geworden. #menstruatieschaamte is actueler dan ooit.

De wereld draait verder terwijl de helft ervan bloedt en de andere helft doet alsof zijn neus bloedt. Het klopt, we liggen niet allemaal te kronkelen van de pijn tijdens het menstrueren. Maar het klopt nog minder dat we ons hiervoor moeten verantwoorden. 

De krabbenmand

Als vrouw is het nooit goed. Of je bent single en moet dringend een partner zoeken. Of je bent getrouwd en afgeschreven. Of je bent gescheiden en een prooi voor mannen die een verzetje nodig hebben. Of je hebt geen kinderen en wanneer komen er dan wel. Of je hebt één kind en dat is toch zo zielig. Of je hebt twee kinderen en is dat niet een beetje cliché. Of je hebt er drie en nu belast je het milieu toch wel een beetje te veel. Je kunt niet winnen. Elke keuze die je wel of niet neemt, wordt onder de loep genomen en beoordeeld. 

Het is waar dat vrouwen elkaar onderling ook niet altijd sparen. Misschien ken je het fenomeen van de krabbenmand waarbij vrouwen liever hun soortgenoten naar beneden krabben dan ze vooruit te helpen. Als vrouw ben ik ervan overtuigd dat we het best elkaar maximaal steunen. Niet om te polariseren en niet om deze keer mannen te onderdrukken ten voordele van de vrouw. Wél om samen een gelijkwaardige stem te laten horen die niet meteen met ongevraagde adviezen of oppervlakkige oordelen de kop ingedrukt wordt. Een en-en verhaal met ruimte voor nuance in plaats van een en-of verhaal met winnaars en verliezers. 

Fundamentele verschillen

Maar Isabel, zijn mannen en vrouwen dan niet fundamenteel verschillend? Zeker wel en gelukkig maar, dat is een welgekomen sterkte om elkaar aan te vullen en te inspireren. Stel je voor dat we verschillen in onze maatschappij liever weggommen dan een plaats te geven? Helaas kunnen we genoeg schrijnende voorbeelden uit het verleden en de actualiteit opsommen waarbij verschil in geloof, uiterlijk of geaardheid voldoende reden blijkt te zijn om over te gaan tot uitroeiing van die soort. 

Maar Isabel, zijn vrouwen niet voorbestemd om thuis te blijven? Zij zijn het die kinderen krijgen en borstvoeding geven. Is het niet de natuurlijke orde dat vrouwen zorgzamer en zwakker zijn en daardoor ondergeschikt zijn aan mannen? Mij lijkt die zorgzaamheid net een reden om de vrouwen meer te betrekken in het beleid. Daar kunnen we wel meer van gebruiken. On a side note, lijkt dit argument van natuurlijke orde niet verdacht veel op bepaalde ideologieën die stelden dat een bepaald ras inferieur zou zijn aan het Arische ras? 

Ik citeer een quote* uit een huisartsenkrant uit 1911, een tijd waarin moeders van geluk mochten spreken als ze het kraambed overleefden: 

"Een vrouw moet meer dan eens worden bevrucht: moederschap is voor haar niet alleen een maatschappelijke functie, maar ook een natuurlijke. Haar volledige fysieke en morele ontwikkeling is het normale gevolg van het vervullen van die functie. (...) Indien een vrouw dus van een gezond egoïsme blijk geeft, dan zal ze veel kinderen krijgen om zich in perfecte gezondheid te houden".

Weg met de pil? Of nog straffer: bewust kiezen voor een leven zonder kinderen. Het lef!

Ik moet oppassen als ik het woord discriminatie hanteer. Mensen anders behandelen of uitsluiten op basis van hun persoonlijke kenmerken zoals geslacht, ras, godsdienst, nationaliteit, handicap, leeftijd, burgerlijke staat, seksuele geaardheid, etc. dat doen we toch allang niet meer? Dat is toch wettelijk niet toegestaan? Of zijn we te woke, te wakker en wordt het tijd dat we onze ogen wat vaker sluiten voor toenemend onrecht? "Ik vind het zo vermoeiend allemaal", zei een kennis onlangs tegen mij. Ze vervolgde: "ik denk er liever niet over na, dan word ik triest en ik heb al genoeg kopzorgen aan mijn hoofd." Inderdaad, hoe meer druk we ervaren, hoe minder overschot we hebben om onrecht aan te klagen. Dan is het ploeteren om het hoofd boven water te houden en wint de luidste stem. De stem van de geprivilegieerde witte, vitale, Westerse, hetero man? 

Het oneindige verhaal

Ken je de film The NeverEnding Story van Michael Ende? Deze magische avonturenfilm was als kind mijn lievelingsfilm. Ik droomde dat ik net als het jongetje in de hoofdrol mijn toevlucht kon nemen in de fantasiewereld Fantasia. In die droomwereld stapelden de avonturen zich op. Wist ik veel dat ik op volwassen leeftijd vooral stapels wasmanden te zien zou krijgen. 

Voor fantasie is weinig ruimte als je een gezin probeert draaiende te houden. Vrouwen 'mogen' gaan werken om op het einde van de werkdag een extra voltijdse job thuis aan te treffen. Een job waarin de rekeningen en de was zich opstapelen, elke dag weer de vraag komt "wat zullen we eten" en de rekeningen ongevraagd hun weg vinden naar jouw brievenbus. Met een beetje geluk kunnen we de taken delen met een partner. Met nog een beetje meer geluk kunnen we hulp inschakelen voor het huishouden en/of de kinderen. 

Vierkant gaat ook

De boel moet draaien en dat doet ze, zelfs vierkant. Op sociale media merken we er weinig van. Gelukkig hoor ik tijdens vriendinnenweekends of in mijn gesprekken met cliënten dat we allemaal maar iets doen. We zijn kinderen in een volwassen lijf en goochelen met de work-life balans alsof we meesters in doen alsof zijn. 

Al stuntelend lukt het de meesten dus wel, over de burn-out cijfers zwijgen we liever. Helaas wankelen onze Westerse fundamenten meer en meer. Komt er weer een energiecrisis? Komt er een derde wereldoorlog? Durven we nog het nieuws bekijken? Het is een bekend fenomeen dat we terugplooien op onze kleine cocon als de maatschappij rondom ons onzekerder en onveiliger wordt. Nog elke dag worden vrouwenrechten in vraag gesteld (bv. abortus om maar iets te vermelden) en het lijkt onbegonnen werk en zelfs een vorm van egoïsme om nog harder op de barricades te staan als de wereld rondom ons haar zekerheden verliest.

Het recht op een aanrecht

Ik schrijf deze blog ter gelegenheid van 8 maart: Internationale Vrouwendag. Ja, daar is een aparte dag voor. Neen, het is verre van elke dag vrouwendag. Moet er ook een Internationale Mannendag komen? Die bestaat: op 19 november. Ja, ook daar is nood aan. Neen, het is ook niet voor alle mannen een pretje de rest van het jaar. 

Meer en meer krijgen we als vrouw het fenomeen "tradwives" (traditional wives) op onze boterham gesmeerd. Ze prediken volgens hun de ultieme, feministische keuze: thuisblijven en voor de kinderen zorgen. Weg met het worstelen en jongleren met de work-life balans. Althans voor de vrouw. De magische oplossing? De vrouw terug aan de haard als paradepaardje voor haar kostwinner. Op sociale media staan ze koekjes te bakken en kraaknette outfits te passen terwijl hun poetsvrouw de toiletten kuist. Dat ze vaak een centje bijverdienen als influencer, daar zwijgen ze meestal over. De rolverdeling moet duidelijk zijn: het inkomen van de man is het smeermiddel dat de boel doet draaien.  

Ze zijn alomtegenwoordig en niet meer weg te denken op Instagram, TikTok, Facebook en televisie. De levenswijsheid die ze voorspiegelen aan mijn dertienjarige dochter is helder: als de maatschappij vrouwonvriendelijk is, protesteer dan niet maar leg je er bij neer. Verdwijn uit het straatbeeld en promoot jezelf (online) als flinke sidekick van je man. Koop kinderen, liefst zoveel mogelijk, en blijf jezelf netjes kleden om je man te plezieren. Droom vooral niet te groot, al mag je wél ambitie tonen: liefst binnen de muren van je huishouden. Wat dacht je van zuurdesembrood maken? Alles kan en mag, zolang het de levensstijl van de man niet in de weg staat. Dit voelt inderdaad als een perfecte instant-oplossing om de druk weg te nemen.  

De magische oplossing

Terug naar de Middeleeuwen dan maar? Krabbenmand in al zijn glorie. Laat de vrouwen elkaar met een beschuldigende vinger wijzen dat een goede moeder weet dat haar plek thuis is om het gezin stress te besparen. Dat het iedereen meer rust biedt in het gezin, daar twijfel ik niet aan. Moeten we als offer de vrouw opnieuw volledig ondergeschikt aan haar (liefst mannelijke) kostwinner maken om het maatschappelijk debat links te laten liggen? Kan onze maatschappij niet meer vrouwelijk beleid gebruiken? Waar zijn de vrouwelijke presidenten? De vrouwelijke rolmodellen in de (kunst)geschiedenis worden stelselmatig genegeerd. Inderdaad, ook vrouwelijke machtshebbers gaan soms uit de bocht. Gelukkig doen mannen dat zelden, of wel soms? 

Zeg niet te gauw, 't is weer een vrouw?

Waarom zouden we strijden voor gelijke rechten? Ik vermoed dat, net zoals de meeste vrouwen, heel wat tradwives te moe geworden zijn om die eeuwenoude strijd te blijven aangaan. De slag is binnen gehaald. Laat ons de verworven rechten in alle stilte terugschroeven. De vrouwen vinden het blijkbaar zelf teveel gedoe. "Zijn we niet teveel doorgeslagen in dat feminisme?", hoorde ik onlangs een vriendin verzuchten. Ik zucht mee. De strijd is nog maar begonnen vrees ik. Het wordt tijd dat vrouwen meer met elkaar in gesprek gaan. Eerlijker worden dat we met zijn allen bijna kopje onder gaan en liever onszelf wegcijferen dan grenzen te trekken.  

We zitten allemaal in hetzelfde schuitje

Nochtans begrijp ik hen. Meer zelfs, ik slinger zelf voortdurend tussen de gedachtes dat ik meer thuis zou moeten zijn voor de kinderen en de gedachte dat ik mijn opleiding toch niet mag verspillen en dat mijn werk er evenveel toe doet als het huishouden. En dan dat schuldgevoel. Het neemt soms monsterachtige proporties aan. We schieten als werkende moeder altijd tekort. Bij je werkgever als je kind ziek is. Bij je kind als je te laat in de opvang komt na een file. Bij jezelf als je uit frustratie de gezonde voornemens laat varen. Bij je partner als je te moe bent om samen tijd door te brengen. Bij je vrienden als je een etentje annuleert wegens hoofdpijn.  

Wie mij kent, weet dat ik maar al te graag vertel over de verschillende rollen die we als vrouw moeten zien te combineren. In de tradwive beweging hebben ze daar een prachtige oplossing voor. Jouw eerste rol in het leven als vrouw is die van "dochter-van". Daarna is het spannend afwachten tot je vader je mag weggeven aan je echtgenoot: jouw nieuwe hoofdrol als "echtgenoot-van" is geboren. Om vervolgens liefst zo snel en zo frequent mogelijk de rol van "moeder-van" op te nemen. Weliswaar te combineren met de perfecte rol als echtgenoot-van die haar man ook visueel moet blijven plezieren als ze de versgebakken koekjes uit de oven haalt. Heerlijk eenvoudig toch? 

Als het te mooi lijkt om waar te zijn, dan is het dat vaak ook.

Het leven is een marathon

Het leven is voor iedereen, zowel voor mannen als voor vrouwen, een marathon. Geen sprint. Om de eindmeet te bereiken, kunnen we allemaal aanmoediging en supporters langs de zijlijn gebruiken die spontaan hulp aanbieden. Laat ons de vrouwen én mannen die ervoor kiezen om thuis te blijven correct verlonen zodat zij onafhankelijke keuzes kunnen maken, een waardig pensioen en gelijke rechten kunnen opbouwen. Laat onze dochters, zusters, moeders en vriendinnen niet aan hun lot over in onveilige situaties omdat ze hun stem niet durven laten horen nadat ze zichzelf uit zorg voor hun gezin monddood gemaakt hebben. 

Laat ons de mannen die willen bijdragen aan het huishouden niet scheef bekijken en ook hun rechten als vader serieus nemen. Ook vaders worden historisch gezien bewust uitgesloten uit de zorg voor hun kinderen. "It takes a village", mannen inbegrepen. Laat ons de rolmodellen niet verengen tot vrouwen thuis en mannen op de werkvloer. Ook daartussen ligt nog een heel spectrum verscholen.  

In de negentiende eeuw schreef Barbara Welter (een vrouw, ik weet het) "The cult of true womanhood" waarin zij vier vrouwelijke deugden propageerde: vroomheid, kuisheid, huiselijkheid en onderdanigheid. In die tijd werden vrouwen in Europa opzettelijk geweerd uit het publieke domein. Als je een vrouw in een café of op straat zag, dan was ze vast en zeker een sekswerker. Waardige vrouwen vond je immers enkel in het privé domein binnen de vier muren van hun huishouden.  Ik veronderstel dat we twee eeuwen later het beter zouden moeten doen? We weten alvast meer. Nu nog actie ondernemen. De dag dat er evenveel "tradmen" als tradwives op sociale media koekjes staan te bakken en zich opkleden voor hun partner, zal ik zwijgen. Beloofd! 

Stuur mij gerust een berichtje hoe jij hierover denkt. Heb je suggesties of oplossingen voor het maatschappelijk debat: stuur mij dan zeker een berichtje. Geen mening is ook oké ;) 
Verschil is nodig, verschil is prachtig. Bedankt om hier aanwezig te zijn. Elke lezer telt, elke stem telt.

Meer lezen?

www.feminer.nl weet het één en het ander te vertellen over dit onderwerp. Ook de artikelen van Karin Haanappel zijn een must-read, als historica pleit zij voor een complete kunstgeschiedenis met herwaardering voor vrouwelijke kunstenaars zonder teniet te doen aan hun mannelijke tegenhangers. 

Het Instituut voor de gelijkheid van mannen en vrouwen doet eveneens zijn/haar best om dit thema op de agenda te plaatsen. Lees zeker het traktaat van Claudine Marissal waarin ze de rol van moeders en vaders onder de loep neemt. 

* "Mesures à prendre en vue d'empêcher la diminution de la natalité provoquée par des moyens illicites : rapport déposé en Assemblée générale de la Société de médecine publique et de topographie médicale de Belgique, le 27 novembre 1910 par une commission composée de Daels (pharmacien, Anvers), du Dr Casse (vice-président de la Société), de Rops (avocat) et du Dr Dupureux (Gand)", Bulletin de la Société royale de médecine publique et de topographie médicale de Belgique, vol. 28, aug. 1911, p. 273.